جایگزینی‌ گاز در اروپا؛ راهکار کشورهای پیشرو

سهیل قاسمی – حمله روسیه به اوکراین در فوریه 2022، اروپا را به سوی یک بحران بزرگ انرژی کشاند. این جنگ تامین انرژی طولانی‌مدت اروپا را به دلیل وابستگی مطلق اروپا به گاز روسیه مختل کرد؛ این درگیری کشورهای اروپایی را وادار کرد تا استراتژی‌های انرژی خود را مورد بررسی قرار داده و تلاش کنند از وابستگی شدید انرژی به روسیه جدا شود.
وابستگی انرژی اروپا به روسیه به عنوان سنگ بنای سیاست‌های انرژی تلقی می‌شد. اتحادیه اروپا تقریبا 40‌درصد از گاز طبیعی، 27‌درصد از نفت خام و 46درصد از زغال‌سنگ روسیه را وارد می‌کرد تا این کشور به یک شریک حیاتی در انرژی اروپا تبدیل شود.
اقدامات اروپا برای مقابله با بحران انرژی
اروپا در واکنش به بحران انرژی گام‌های مهمی برای کاهش وابستگی به انرژی روسیه برداشت. از جمله این اقدامات می‌توان به طرح(Re power) اتحادیه اروپا که در ماه می2022 اعلام شد، اشاره کرد. این طرح شامل افزایش واردات LNG از کشورهایی مانند: ایالات متحده و قطر بود. اروپا واردات خود را به میزان قابل‌توجهی افزایش داد و با این کار ایالات‌متحده به تامین‌کننده اصلی گاز اروپا تبدیل شده است به طوری که زیرساخت‌های واردات LNG به سرعت گسترش یافت و پایانه‌های جدیدی در کشورهایی مانند: آلمان و لهستان ساخته شده است. این تغییر تنها یک پاسخ کوتاه‌مدت به بحران نیست، بلکه یک تغییر استراتژیک در زنجیره تامین انرژی اروپا محسوب می‌شود.
کاهش وابستگی به گاز روسیه
لازم به ذکر است آژانس بین‌المللی انرژی از اولین موسساتی بود که نگرانی خود را بابت وابستگی اتحادیه اروپا به گاز روسیه مطرح کرد. روسیه پس از حمله به اوکراین در سال 2022، 80‌میلیارد مترمکعب گاز خط لوله به اروپا را قطع و منطقه را در بحران انرژی فرو برد. به گزارش اندیشکده مدرن دیپلماسی براساس تجزیه و تحلیل آژانس بین‌المللی انرژی، منابع جایگزین تامین- به‌ویژه گاز طبیعی مایع LNG از ایالات متحده- ببش از 40‌درصد از این کسری را تامین کرد. گاز طبیعی روسیه در سال 2022 کمتر از یک‌چهارم کل تقاضای گاز اتحادیه اروپا را برآورده کرد. در سال 2023، سهم تقریبا به10‌درصد کاهش یافت زیرا تحویل خط لوله از روسیه 38‌میلیارد مترمکعب دیگر کاهش یافت و ایالات متحده موقعیت خود را در منطقه به عنوان بزرگ‌ترین تامین‌کننده LNG تقویت کرد.
کدام کشورهای اروپایی بحران را بهتر مدیریت کردند؟
با توجه به گفته برخی از کارشناسان اقتصادی می‌توان گفت اروپا به طور کلی در حال حرکت به سمت تامین منابع دیگر گاز طبیعی است تا وابستگی خودش را به گاز روسیه کاهش دهد. برای مثال: ایتالیا بلافاصله پس از شروع جنگ به دنبال تامین گاز جایگزین از آذربایجان، الجزایر و مصر رفت. برخی از کشورها از جمله اسپانیا، فرانسه و ایتالیا در مقایسه با سایر کشورهای اروپایی مانند: آلمان که به طور سنتی بیشتر به گاز خط لوله متکی هستند، از مزیت ثابت موجود LNG راه‌اندازی در قالب پایانه‌ها برخوردارند. به طور کلی در پاسخ به این سوال می‌توان گفت کشورهایی همچون فرانسه و اسپانیا به بهترین نحو تورم را مهار کردند، در حالی که ایتالیا، آلمان و یونان در آماده‌سازی بلندمدت برای تامین نیازهای انرژی خود پیشرو هستند.‌
در همین رابطه برخی از کشورها گزینه‌های جایگزینی برای عرضه گاز دارند. شبکه گاز اروپا به هم متصل است تا بتوان منابع را به اشتراک گذاشت. با این حال بازار جهانی گاز حتی قبل از بحران اوکراین هم دچار محدودیت‌هایی بوده است.
آلمان، بزرگ‌ترین مصرف‌کننده گاز روسیه در اروپا که صدور مجوز خط لوله جدید نورد استریم ۲ از روسیه به دلیل جنگ با اوکراین متوقف کرده است، می‌تواند از انگلیس، دانمارک، نروژ و هلند از طریق خطوط لوله، گاز وارد کند.
نروژ، دومین تامین‌کننده بزرگ گاز اروپا پس از روسیه تولید خودش را افزایش داده است تا به اتحادیه اروپا در رسیدن به هدف پایان دادن به اتکا به سوخت‌های فسیلی روسیه تا سال 2027 کمک کند. به گزارش خبرآنلاین، همچنین نروژ و اتحادیه اروپا برای تامین گاز کوتاه‌مدت و بلندمدت طی بیانیه‌ای اعلام همکاری کردند. گفتنی است اتحادیه اروپا تقریبا یک‌پنجم گاز مورد نیاز خود را از نروژ تامین می‌کند. کشورهای جنوبی اروپا هم می‌توانند گاز آذربایجان را از طریق خط لوله ترانس آدریاتیک به ایتالیا و خط لوله گاز طبیعی از طریق ترکیه دریافت کنند.
در پایان می‌توان گفت، تهاجم روسیه به اوکراین آسیب‌های عمیق اروپا را در بخش انرژی آشکار کرد. این بحران اروپا را به فکر تامین انرژی غیر از روسیه انداخت و باعث تغییر جهت‌گیری استراتژیک زنجیره‌های تامین انرژی اروپا شده است. در حالی که چالش‌های مهمی باقی‌مانده است، چشم‌انداز بلندمدت امنیت انرژی اروپا را به طور فزاینده‌ای خوش‌بینانه کرده و این قاره را در مسیری به سمت استقلال انرژی، سوق می‌دهد.