تلاش تهران برای تسریع روند مذاکرات

وزیر امور خارجه با همتایان سوییسی و پاکستانی خود درباره مذاکره با آمریکا رایزنی کرد

گروه سیاسی- سیدعباس عراقچی در حال گذراندن یکی از پرکارترین دوران کاری خود از زمان آغاز به کار در قامت وزیر امور خارجه است و برای اثبات این مدعا نیز تنها کافی است نگاهی بیندازیم به آن بخش از اقدامات و اظهارات او که در این چند روز گذشته رسانه‌ای شده‌اند؛ تنها 10‌روز از آغاز مذاکرات ایران و آمریکا می‌گذرد و عراقچی خود را برای شرکت در دور سوم این مذاکرات که از اواخر همین هفته در سطح کارشناسی آغاز خواهد شد، آماده می‌کند. عراقچی که ابتدای هفته جاری به رم رفت تا در قامت رییس هیات مذاکره‌کنندگان ایران، دور دوم این مذاکرات را هدایت کند، دو روز پیش از عزیمت به‌سمت ایتالیا، راهی مسکو شد و ظرف روزهای پنجشنبه و جمعه هفته گذشته با رییس‌جمهور و وزیر امور خارجه روسیه گفت‌وگو کرد و در حالی بلافاصله پس از بازگشت از مسکو، تهران را به مقصد رم ترک کرد که روز یکشنبه هفته جاری نیز اگرچه در تهران بود، تا پاسی از شب مشغول رایزنی تلفنی با همتایانش در اینجا و آنجای جهان بود.
رایزنی شبانه عراقچی با همتایان پاکستانی و سوییسی
شامگاه یکشنبه ظاهرا ابتدا با محمد اسحاق‌دار، معاون نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه پاکستان گفت‌وگو کرد و ضمن بحث و تبادل‌نظر با این دیپلمات ارشد پاکستانی درباره برخی مسائل و موضوعات دوجانبه و منطقه‌ای، درباره مذاکرات ایران و آمریکا نیز به رایزنی پرداخت. عراقچی سپس در تماسی تلفنی با ایگنازیو کاسیس، وزیر امور خارجه سوییس گفت‌وگو کرد تا ضمن قدردانی از نقش‌آفرینی این کشور اروپایی به‌ عنوان حافظ منافع ایالات متحده در تهران در جریان مذاکرات هسته‌ای در دهه90، همتای سوییسی خود را در جریان تحولات مرتبط با گفت‌وگوهای غیرمستقیم ایران و آمریکا نیز قرار دهد.
سفر عراقچی به پکن در آستانه
دور سوم مذاکرات
در شرایطی که قرار است هیات‌های کارشناسی ایران و آمریکا دور سوم مذاکرات را از روز چهارشنبه همین هفته آغاز کند تا پس از یکی، دو روز کار کارشناسی، مذاکرات از روز شنبه هفته آینده در سطح سیاسی و با حضور روسای هیات‌های مذاکرات ایران و آمریکا ادامه یابد دیروز اعلام شد که عراقچی سه‌شنبه همین هفته راهی پکن خواهد شد. خبری که گوئو جیاکون، سخنگوی وزارت امور خارجه چین نیز به آن واکنش نشان داد و گفت: «چین و ایران تبادلات و تماس‌های خود را در تمامی سطوح و در حوزه‌های مختلفی حفظ کرده‌اند.» این درحالی بود که دیروز اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت خارجه ایران در جریان نشست مطبوعاتی خود درباره این سفر اطلاع‌رسانی کرده و با تاکید بر اینکه «سفر وزیر خارجه از قبل برنامه‌ریزی شده بود»، گفته: «طبیعی است که در این سفر در مورد روند گفت‌وگوها با مقام‌های چین رایزنی کنیم و آنان را درجریان آخرین تحولات قرار دهیم.»
روایت بقائی از خواسته‌ها و رویکرد تهران در مذاکرات
سخنگوی وزارت امور خارجه که روز گذشته در یک نشست مطبوعاتی حاضر شد تا به پرسش‌های پرشمار خبرنگاران درباره موضوعات گوناگون و به‌ویژه مذاکرات ایران و آمریکا پاسخ دهد، درباره برگزاری نشست کارشناسی که چهارشنبه همین هفته برگزار خواهد شد نیز توضیح داد و گفت: «نشست کارشناسی و فنی و همچنین نشست سطح عالی ویتکاف و عراقچی مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا هر دو در مسقط برگزار می‌شود.» اسماعیل بقائی همچنین پس از ارائه توضیحاتی درباره دلایل تغییر مکان برگزاری دور دوم مذاکرات و دلایلی که درنهایت منجر به انتخاب رم شد، به مهم‌ترین مطالبات و رویکرد اصلی جمهوری اسلامی در این مذاکرات نیز اشاره کرد و گفت: «مطالبه اصلی ما در هر مذکره‌ای برداشتن تحریم‌های غیرقانونی و ظالمانه علیه ایران است. برداشتن تحریم‌ها به‌نحوی که آثار ملموس و کاملا موثری داشته باشد و ایران بتواند به‌صورت عادی فعالیت‌های اقتصادی، تجاری و بانکی خود را انجام دهد و این اطمینان حاصل شود که تجارب گذشته تکرار نمی‌شود.» او در عین حال گفت: «ما در همین چارچوب اعلام آمادگی کردیم که اگر شبهه‌ای درمورد فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران وجود دارد ازطریق اقدامات داوطلبانه و شفاف‌سازی برطرف کنیم.» این دیپلمات ارشد ایرانی در ادامه سخنانش در این نشست مطبوعاتی گفت: «در نشست کارشناسی آتی در مورد جزئیات مربوط به چارچوب گفت‌وگوها صحبت می‌کنیم همانطور که در دو جلسه قبلی در سطح ارشد در همین ارتباط صحبت کردیم و اگر شرایط اقتضا کند، وارد جزئیات دیگر می‌شویم.»
تاکید تهران بر اهمیت سرعت مذاکرات
اگرچه مذاکرات با سرعتی فراتر از آنچه پیش از آغاز گفت‌وگو متصور بودیم در حال انجام است، کماکان برخی ناظران با استناد به فاصله چندماهه باقیمانده تا موعد انقضای اسنپ‌بک یا همان مکانیزم ماشه که به‌ویژه نگرانی‌هایی را برای سه کشور اروپایی عضو برجام ایجاد کرده، معتقدند که اگرچه نفس دستیابی به توافق طبیعتا مهم‌ترین مساله هر مذاکره‌ای است اما در مذاکرات میان ایران و آمریکا بحث زمان دستیابی به توافق احتمالی نیز بسیار حائزاهمیت است؛ نکته‌ای که ازقضا اسماعیل بقائی نیز در نشست مطبوعاتی روز گذشته خود به آن اشاره کرد و گفت: «ما هر زمانی که زودتر بتوانیم تحریم‌های غیرقانونی را برطرف کنیم، از این موضوع دریغ نمی‌کنیم؛ ما در مباحث و گفت‌وگوها جدیت داریم و سرعت عمل برای ما بسیار مهم است و این موضوع بستگی به طرف مقابل دارد.» او در عین حال یادآور شد: «استناد به مسائلی همچون مکانیزم ماشه سازنده نیست و کشورهای اروپایی باید تصمیم بگیرند که آیا می‌خواهند در این روند نقش سازنده‌ای داشته باشند و جایگاه خود را در این ارتباط احیا یا همچون نیروهای غیرسازنده عمل کنند.» سخنگوی دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی با بیان اینکه «اروپایی‌ها زمانی نقش مهمی در شکل‌گیری برجام داشتند»، گفت: «ما در این مدت هم، کشورهای اروپایی را با حسن نیت در جریان رایزنی‌های خود قرار دادیم و امید داریم آنها حسن نیت ما را در نظر داشته باشند و به روندهایی که الان در جریان است، کمک کنند.»
تاکید بقائی بر ادامه تعامل ایران و تروئیکا
سخنگوی وزارت امور خارجه همچنین در بخشی از این نشست مطبوعاتی و در حاشیه پاسخ به پرسشی درباره روند رایزنی‌های ایران با روسیه و چین درباره روند مذاکرات با آمریکا، بر این نکته تاکید کرد که تعامل تهران با تروئیکای اروپایی نیز ادامه دارد. او با تاکید بر اینکه تعامل تهران با روسیه و چین هم به‌ عنوان «دو عضو مهم شورای امنیت» و هم به‌ عنوان «دوستان و شرکای مهم جمهوری اسلامی ایران» ادامه دارد، تصریح کرد: «ما با کشورهای اروپایی، سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان به‌ عنوان اعضای برجام در ارتباط بودیم و با آنها مشورت داشتیم. در مورد روند مسقط نیز این گفت‌وگوها را ادامه خواهیم داد، به جهت اینکه من قبلا هم عرض کردم،کماکان قطعنامه۲۲۳۱ و برجام وجود دارد و این چند کشوری که اسم بردم، همه آنها به‌لحاظ حقوقی بخشی از این سند هستند و فکر می‌کنیم که برای اینکه هر روندی به‌صورت عادی و بدون مشکل پیش برود، لازم است که این رایزنی‌ها ادامه پیدا کند.»
تکذیب مذاکرات تخت‌روانچی‌
و دیپلمات‌های آمریکایی
در شرایطی که در روزهای گذشته شایعه‌های مبنی‌بر اینکه پیش از آغاز گفت‌وگوهای غیرمستقیم ایران و آمریکا، مجید تخت‌روانچی در قامت معاون سیاسی وزیر امور خارجه و نفر دوم دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی پس از عباس عراقچی با آمریکایی‌ها گفت‌وگوها و رایزنی‌هایی کرده، سخنگوی وزارت خارجه این شایعات را بی‌اساس خواند و گفت: «این موضوع به هیچ عنوان صحت ندارد.» سخنگوی وزارت امور خارجه همچنین درباره ترکیب تیم کارشناسی ایران در جریان رایزنی‌های غیرمستقیم بین تهران و واشنگتن در مسقط توضیح داد و گفت: «ترکیب تیم کارشناسی با توجه به پیشرفت مذاکرات و ورود به جزئیات تنظیم خواهد شد. در حال بررسی جنبه‌های مختلف موضوع هستیم و با توجه به چارچوب‌هایی که در دو جلسه قبلی در رم و مسقط درباره آن تفاهم اولیه شده براساس آن درباره ترکیب تیم در روز چهارشنبه تصمیم‌گیری خواهد شد. این موضوع همین الان در دست بررسی است.»
تاکید بقائی بر ناممکن بودن افشای جزئیات مذاکرات
در حالی که در مدت اخیر گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای درباره جزئیات دومین دور مذاکرات غیرمستقیم بین ایران و ایالات‌متحده منتشر شده و ازجمله نیویورک تایمز ادعا کرده که تهران پیشنهادهایی برای مشارکت کشورهای دیگر در برنامه‌های هسته‌ای خود مطرح کرده، برخی ناظران معتقدند در صورت صحت این ادعا، احتمالا تهران و واشنگتن بر سر کلیات به توافقاتی دست یافته‌اند.
تحلیلی که از قضا محور پرسش یکی از خبرنگاران حاضر در نشست مطبوعاتی روز گذشته سخنگوی وزارت امور خارجه بود. با این حال بقائی در واکنش به این پرسش که آیا دو طرف بر سر کلیات به توافق رسیده‌اند، گفت: «جزئیات و مطالب گفته شده در برخی رسانه‌ها در مورد مذاکرات را تایید نمی‌کنیم و صرفا گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای است.» او تاکید کرد: «قرار نیست جزئیات این مذاکره در رسانه‌ها بحث شود و هیچ‌کدام از مسائلی که مطرح شده را تایید نمی‌کنیم. ما هنوز در ابتدای یک مسیر طولانی هستیم بنابراین هیچ‌کدام از مسائلی که مطرح شده را ما تایید نمی‌کنیم.»
ابراز شگفتی تهران از اختلافات درونی آمریکا درباره مذاکرات
شاید یکی از نکات جالب‌توجه در نشست مطبوعاتی روز گذشته بقائی، وقتی بود که او به پرسشی درباره مخالفت برخی اعضای دولت ترامپ با روند مذاکرات و همچنین انتقادهای بعضی دموکرات‌ها نسبت‌به مذاکرات کنونی پاسخ می‌داد. بقائی در این رابطه گفت: «این هم از عجایب تاریخ است که گروهی که خود، زمانی مدعی و مبتکر یک روند مذاکراتی بودند، الان به مخالفان و در واقع به نوعی تخریب‌کنندگان این روند تبدیل شدند. به نظر می‌رسد حزبی که شما نام بردید، یکی از چهره‌های شاخص آن طی هفته‌های اخیر همه تلاش خود را با کمک رسانه‌هایی که این جریان را نمایندگی می‌کنند، برای ایجاد ذهنیت‌های نادرست در تصمیم‌گیران آمریکایی و ایجاد اخلال در روندی که در دو، سه هفته اخیر شروع شده، انجام می‌دهد.» او تصریح کرد: «نکته قابل‌توجه این است که نوعی ائتلاف جالب توجه از حیث اینکه عملا جمع اضداد در حال شکل‌گیری است؛ بین جریان دموکرات و برخی کسانی که معروف هستند به جنگ‌طلبی و تندروی ازجمله رژیم صهیونیستی برای اینکه بتوانند جمعا مانع از روندها و گفت‌وگوهایی شوند که طی دو، سه هفته اخیر در مسقط و در رم در جریان بوده است.» سخنگوی دستگاه دیپلماسی تاکید کرد: «این موضوعی است که حتما ما رصد خواهیم کرد، دیگران هم می‌بینند و حتما برای مواجهه با این جریان‌های مخل و مخرب چاره‌اندیشی خاص خود را خواهند داشت.»
اقتصاد ایران و بیم و امید مذاکرات
بقائی در پاسخ به پرسش خبرنگاری درباره تحلیل‌های مطرح شده درخصوص ورود آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا گفت: «آژانس قاعدتا وظایفش، مسوولیت‌ها و اختیاراتش بنابر اساسنامه آژانس و معاهدات حاکم بر روابط ایران به‌ عنوان عضو آژانس و این نهاد، تنظیم خواهد شد.» او ادامه داد: در همان چارچوب و باتوجه به رویه‌هایی که از قبل وجود داشته این نظارت‌ها و بازرسی‌های آژانس ادامه خواهد یافت.» به هر تفسیر نشست مطبوعاتی روز گذشته سخنگوی وزارت خارجه چنانکه اشاره شد در حالی برگزار شد که این روزها، دیپلمات‌های ایرانی و البته در راس آنان سیدعباس عراقچی درقامت وزیر امور خارجه، روزهای شلوغ و پرکاری را پشت سر می‌گذارند. روندی که دست‌کم تا اینجای کار منجر به شکل‌گیری امیدواری گسترده نسبت‌به آینده و احتمال دستیابی طرفین به توافق شده و درنتیجه بر اوضاع و احوال نه‌چندان مساعد بازار و اقتصاد ایران نیز اثر مثبت گذاشته است. با این همه اما واقعیت آن است که بازار اصولاً چندان صبور نیست و اگر نتیجه این مذاکرات آنطور که اکنون به نظر می‌رسد مثبت نباشد، ممکن است شاهد نتایج به ‌مراتب بدتری در وضعیت اقتصاد باشیم. حال آنکه اگر روند مثبت کنونی در اسرع وقت به نتیجه برسد، طبیعتا اوضاع رو به بهبود کنونی، بیش از آنچه اکنون شاهدیم، به بهبود اوضاع یاری خواهد رساند.