رخوت در بازار کامودیتی‌‌ها

کاهش فعلی قیمت‌ها ناشی از بحران اقتصادی عمیق نیست

گروه معدن- نظام تعرفه‌ای جدیدی که با ابتکار ترامپ از سال‌جاری وضع شده، تاثیرات قابل‌توجهی بر قیمت کامودیتی‌ها گذاشته،تاجایی که نگرانی‌های عمیقی پیرامون تعرفه‌‌های جدید و تاثیرات آن بر محصولات اقتصادی به ویژه معادن و فلزات شکل گرفته است. با این وضعیت چشم‌انداز بازار کامودیتی‌‌ها چندان مساعد نبوده و شاهد رکود در این عرصه خواهیم بود اما گفته می‌شود اگر نظام تعرفه‌ای اصلاح نشود، رشد اقتصادی کند خواهد شد و این مساله احتمال دارد که تاثیرات منفی بلندمدتی بر تولید و فروش کامودیتی‌ها بگذارد. بر این اساس عملکرد بازار کامودیتی‌‌ها در سال۱۴۰۴ به شدت به تصمیمات سیاسی، مذاکرات تجاری و سیاست‌های تعرفه‌ای وابسته بوده و ریسک‌‌های قابل‌توجهی برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان این کالاها خواهد گذاشت.
در این بین گفته می‌شود که بازار فولاد و سنگ‌آهن همچنان در شرایط رکودی قرار دارد. گزارش‌های اخیر حاکی از آن است که قیمت میلگرد و سایر مقاطع فولادی در بازار ایران تحت‌تاثیر این روند جهانی کاهش یافته است. با این حال برخی تحلیلگران معتقدند که اگر چین بتواند رشد اقتصادی خود را احیا کند و تنش‌های تجاری میان آمریکا و چین کاهشی شود، احتمال بازگشت بازار سنگ‌آهن و فولاد به مسیر رشد وجود دارد.
در فروردین ماه امسال رییس‌جمهور آمریکا اعلامیه‌‌هایی را امضا کرد که نرخ تعرفه آمریکا بر آلومینیوم را از ۱۰‌درصد به ۲۵‌درصد افزایش داد و همچنین معافیت‌های کشوری، توافق‌های سهمیه‌ای و صدها معافیت تعرفه‌ای خاص محصولات را برای فولاد و آلومینیوم لغو کرد؛ تصمیمی که با هدف حمایت از صنایع داخلی آمریکا و تقویت امنیت ملی اتخاذ شد، واکنش‌های تندی را از طرف کشورهای مختلف در پی داشت و نگرانی‌ها از جنگ تجاری را افزایش داد. در همان زمان کارشناسان مطرح کردند که اعمال تعرفه گمرکی ۲۵‌درصدی بر واردات فولاد و آلومینیوم می‌تواند تاثیرات قابل‌توجهی بر کشورهای صادرکننده فولاد و آلومینیوم به آمریکا داشته باشد. در این بین ترکیه به‌عنوان یکی از صادرکنندگان مهم فولاد به ایالات متحده تحت تاثیر این تعرفه‌ها قرار گرفت. چین نیز با اعمال محدودیت بر صادرات فلزات خاص، به قدرت‌نمایی و اعمال فشار بر دیگر کشورها دست زد. در ادامه اعمال تعرفه ۲۵‌درصدی بر واردات فولاد توسط دولت ترامپ، چالش بزرگی برای صنعت فولاد اوکراین نیز ایجاد کرد؛ سیاستی که می‌تواند باعث کاهش صادرات، افت درآمدهای ارزی و بحران در واحدهای تولیدی این کشور شود.
تاثیر سیاست تعرفه‌ای ترامپ به ‌ویژه در مورد فلزات اساسی مانند مس قابل ملاحظه بوده است. به‌طور خاص هنگامی که نخستین تعرفه‌ها معرفی شد، قیمت مس به‌سرعت از ۸۸۰۰دلار به ۱۰‌هزار دلار رسید. دلیل این افزایش، تقاضای پیش‌رس از سوی خریداران آمریکایی و بین‌المللی بود که سعی داشتند پیش از اعمال تعرفه‌ها، نیاز خود را تامین و انبار کنند. با این حال، پس از اجرایی شدن تعرفه‌ها و کاهش تقاضا، قیمت‌ها دوباره افت کرد، همچنین بازار سنگ‌آهن تحت تاثیر تعرفه‌ها قرار گرفت، هرچند عمده تجارت آن بین کشورهای چین، استرالیا و برزیل است و این کشورها تعرفه‌ای علیه یکدیگر وضع نکردند اما پیش‌بینی رکود تقاضا را کاهش داده است. شاخص‌‌هایی نظیر قیمت آلومینیوم و روی روند مشابهی را نشان داده‌اند. در ابتدای معرفی تعرفه‌ها، تقاضای آنی برای این فلزات افزایش یافت اما با تثبیت تعرفه‌ها و کاهش تقاضا، قیمت‌ها به سطوح پایین‌تر بازگشت. به همین دلیل بازار کامودیتی‌ها به طور مستقیم تحت تاثیر تغییرات سیاسی و اقتصادی جهانی قرار گرفته است. علاوه‌بر این، تحلیلگران بر این باورند که کاهش فعلی قیمت‌ها ناشی از نگرانی‌های کوتاه‌مدت و نه بحران اقتصادی عمیق است. بانک‌های مرکزی جهان نیز برای جلوگیری از بحران‌های بزرگ اقتصادی تلاش می‌کنند تعادل بازارها حفظ شود.
در ادامه بازار فولاد و سنگ‌آهن برخلاف انتظارات با افت قیمت قابل‌توجهی مواجه شده‌ است. این در حالی است که انتظار می‌رفت این بازارها پس از تعطیلات سال نو چینی رونق بگیرند، همچنین در بازار جهانی قیمت سنگ‌آهن، میلگرد و ورق گرم به شدت کاهش یافت. از سوی دیگر کاهش رشد اقتصادی چین که یکی از محرک‌های اصلی بازار فلزات است، موجب کاهش تقاضا و افت قیمت‌ها شده است. علاوه‌بر این، تعرفه‌های سنگین چین بر زغال‌سنگ وارداتی از آمریکا، هزینه‌های تولید فولاد را افزایش داده و فشار بیشتری بر بازار وارد کرده است. قیمت میلگرد و سایر مقاطع فولادی در بازار ایران نیز تحت تاثیر این روند جهانی کاهش یافته است.
احتمال دامپینگ در فروش محصولات فولادی
محمدعلی دهقان‌دهنوی، رییس سازمان توسعه تجارت ایران درباره تبعات جنگ تعرفه‌ای برای صنعت فولاد و معدن گفت: این احتمال وجود دارد که ما با دامپینگ فولاد توسط کشورهای همچون مواجه بشویم. همه کشورها تلاش می‌کنند تجارت خود را حفظ کنند و چون افزایش تعرفه‌ها منجر به کاهش مصرف در مقاصد وارداتی می‌شود به همین دلیل قطعا در بازار تاثیر می‌گذارد.
رییس سازمان توسعه تجارت ایران معتقد است که جنگ تجاری روی صنایع معدنی و فلزی در جهان تاثیر منفی بگذارد و ایران نیز مستثنا نخواهد بود و حتی به طور کلی می‌توان گفت این مساله روی اقتصاد ایران نیز تاثیر منفی می‌گذارد. وی افزود: به طور قطع در مقادیر صادراتی محصولات معدنی و فولادی رقابت افزایش پیدا خواهد کرد. در این حالت یکی از ابزارهای رقابت دامپینگ است. به همین دلیل پیش‌بینی می‌شود که جنگ تجاری روی این صنایع در جهان تاثیر منفی بگذارد و ایران نیز مستثنا نخواهد بود و حتی به طور کلی می‌توان گفت این مساله روی اقتصاد ایران نیز تاثیر منفی می‌گذارد. در ادامه بیژن پناهی‌زاده، عضو خانه صنعت، معدن و تجارت گفت: بازار فولاد و سنگ‌آهن برخلاف انتظارات با افت قیمت قابل‌توجهی مواجه شده ‌است. در حالی که انتظار می‌رفت این بازارها پس از تعطیلات سال نو چینی رونق بگیرند. در بازار جهانی قیمت سنگ‌آهن، میلگرد و ورق گرم به شدت کاهش یافت. عوامل متعددی از جمله تشدید جنگ تجاری میان آمریکا و چین، کاهش رشد اقتصادی چین و مشکلات حمل‌ونقل در این روند نزولی نقش داشتند. جنگ تجاری میان آمریکا و چین با اعمال تعرفه‌های جدید و محدودیت‌های صادراتی و وارداتی، اعتماد سرمایه‌گذاران را کاهش و تقاضا برای مواد اولیه را تحت تاثیر قرار داده است. از سوی دیگر کاهش رشد اقتصادی چین که یکی از محرک‌های اصلی بازار فلزات است موجب کاهش تقاضا و افت قیمت‌ها شده است. وی افزود: این روند نزولی تنها به بازار داخلی چین محدود نشد و معادن ایران را نیز تحت تاثیر قرار گرفتند. معاملات سنگ‌آهن و محصولات فولادی در این بازارها با کاهش قیمت روبه‌رو شدند که نشان‌دهنده نگرانی‌های گسترده سرمایه‌گذاران در سراسر جهان است. علاوه بر این، تعرفه‌های سنگین چین بر زغال‌سنگ وارداتی از آمریکا، هزینه‌های تولید فولاد را افزایش داده و فشار بیشتری بر بازار وارد کرده است. مشکلات حمل‌ونقل ناشی از طوفان‌های گرمسیری نیز عرضه سنگ‌آهن را مختل کرده و به کاهش قیمت‌ها دامن زده است. این مساله می‌تواند به نفع صادرکنندگان فولاد ایران تمام شود در صورتی که با دامپینگ شرکت‌های چینی روبه‌رو نشوند.
به گفته بیژن پناهی‌زاده، گزارش‌های اخیر حاکی از آن است که قیمت میلگرد و سایر مقاطع فولادی در بازار ایران نیز تحت تاثیر این روند جهانی کاهش یافته است. با این حال برخی تحلیلگران معتقدند که اگر چین بتواند رشد اقتصادی خود را احیا کند و تنش‌های تجاری میان آمریکا و چین کاهش یابد، احتمال بازگشت بازار سنگ‌آهن و فولاد به مسیر رشد وجود دارد.
پناهی‌زاده تاکید کرد: به طور کلی بازار فولاد و سنگ‌آهن همچنان در شرایط رکودی قرار دارند. گزارش‌های اخیر حاکی از آن است که قیمت میلگرد و سایر مقاطع فولادی در بازار ایران نیز تحت تاثیر این روند جهانی کاهش یافته است. با این حال برخی تحلیلگران معتقدند که اگر چین بتواند رشد اقتصادی خود را احیا کند و تنش‌های تجاری میان آمریکا و چین کاهش یابد، احتمال بازگشت بازار سنگ‌آهن و فولاد به مسیر رشد وجود دارد بنابراین مشکلات زیرساختی و تعرفه‌های جدید همچنان موانعی برای یک روند صعودی پایدار خواهند بود.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه افت قیمت‌ها در بازار فولاد و سنگ‌آهن می‌تواند نشانه‌ای از ضعف تقاضای جهانی باشد، اگر این روند نزولی ادامه یابد ممکن است بر سرمایه‌گذاری‌های صنعتی و حتی اقتصاد کلان کشورها تاثیر بگذارد. با این حال بانک‌های مرکزی جهان تلاش می‌کنند از وقوع بحران‌های بزرگ اقتصادی جلوگیری کنند. آینده بازار به شدت به تصمیمات سیاسی، مذاکرات تجاری و سیاست‌های تعرفه‌ای وابسته است و فعالان این صنعت باید با دقت بیشتری تحولات را دنبال کنند.
براساس این گزارش، سیاست‌های تعرفه‌ای و کاهش رشد اقتصادی همچنان فشار مضاعفی بر بازار کامودیتی‌ها وارد می‌کند. در ادامه با توجه به کاهش قیمت کامودیتی‌ها، بانک‌های مرکزی ممکن است سیاست‌های پولی انبساطی را در نظر بگیرند تا تقاضا و رشد اقتصادی را تقویت کنند. این اقدامات می‌تواند به تثبیت قیمت‌ها در بازارهای فلزات اساسی کمک کند اما احتمالا تاثیر کوتاه‌مدتی خواهد داشت.
از آنجایی که چین به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده سنگ‌آهن و فولاد، نقش کلیدی در تنظیم بازارهای جهانی دارد، اگر این کشور سیاست‌های محرک اقتصادی جدیدی مانند سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و پروژه‌های عمرانی را اجرایی کند، ممکن است تقاضای داخلی بهبود یافته و قیمت‌ها افزایش یابد.
با تمرکز بیشتر کشورها بر کاهش کربن و استفاده از انرژی‌های جایگزین ممکن است بازار فولاد و سنگ‌آهن با چالش‌های جدیدی روبه‌رو شوند. این تغییرات ساختاری می‌تواند به کاهش تقاضای سنتی برای فولاد منجر شده و همزمان فرصت‌هایی برای فناوری‌های جدید مانند تولید فولاد سبز ایجاد کند.
براساس داده‌ها در میان‌مدت، احتمالا بازارها تا زمان کاهش تنش‌های تجاری و بهبود روابط اقتصادی جهانی، در وضعیت نوسانی باقی خواهند ماند اما در بلندمدت، ساخت‌وساز و بازسازی مناطق جنگ‌زده نیاز به فولاد و سنگ‌آهن را افزایش می‌دهد به همین دلیل قیمت محصولات زنجیره فولاد رشد خواهند کرد. در شرایط کنونی، کشوری مانند ایران که تولیدکنندگان مهمی در بازارهای فلزی هستند، از این نوسانات آسیب می‌بینند. سرمایه‌گذاری در استخراج و تولید فلزات کاهش می‌یابد و فلزات ارزشمند مانند لیتیوم و کبالت می‌توانند سرمایه‌گذاری جدید جذب کنند. در نهایت بازیگران کلیدی در بازارهای فلزات اساسی به سرعت به تغییرات اقتصادی و سیاسی پاسخ می‌دهند. تصمیمات هوشمندانه در حوزه سرمایه‌گذاری، همکاری‌های بین‌المللی و سیاستگذاری‌های استراتژیک می‌تواند از کاهش تقاضا و قیمت کامودیتی‌ها مانند سنگ‌آهن و فلزات جلوگیری کند.
چین به تعرفه‌های ترامپ چه واکنشی نشان داد؟
چین با اعمال محدودیت بر صادرات فلزات خاص، به قدرت‌نمایی و اعمال فشار بر دیگر کشورها پرداخته است اما آیا این رویکرد به نتایج خوبی منجر می‌شود؟ در تاریخ چهارم فوریه، علاوه بر تعرفه‌های جدید، دولت چین چندین فلز کمیاب را به‌عنوان صادرات تحت کنترل اعلام کرد که به شی قدرت داد که در هر لحظه صادرات این مواد را به آمریکا متوقف کند. این اقدام نشان‌دهنده تفاوت اساسی میان قدرت آمریکا و چین است. قدرت اجبار آمریکا ناشی از توانایی خرید و تسلط بر سیستم مالی جهانی بوده اما قدرت اجبار چین بر پایه آنچه می‌فروشد، استوار است.
چین ابزار جدید خود را براساس قوانین سختگیرانه محدودیت بر صادرات (یا کنترل صادرات) که از یک دسامبر۲۰۲۴ اجرایی شدند، ایجاد کرده است. این قوانین که نسخه پیشرفته‌تری از محدودیت‌های اولیه سال۲۰۲۳ هستند، اولین آزمون واقعی خود را دو روز پس از اجرایی شدن پشت سر گذاشتند؛ زمانی که چین صادرات گالیوم، ژرمانیوم و آنتیموان به آمریکا را ممنوع کرد. این فلزات کمیاب برای تولید تراشه‌های پیشرفته، تسلیحات و مواد فوق‌سخت با کاربردهای دفاعی ضروری هستند. چین اخیرا کنترل‌هایی را بر پنج فلز دیگر، از جمله تنگستن (مورد استفاده در گلوله‌های زره‌شکن) و پودر مولیبدن (برای ساخت موشک‌ها) اعمال کرد. هرچند این اقدام بیشتر شبیه یک هشدار بود تا آغاز یک جنگ تجاری تمام‌عیار چراکه چین هنوز صادرات این فلزات را به طور کامل ممنوع نکرده است. چین با افزایش محدودیت‌های صادراتی قصد دارد از قدرت اقتصادی خود برای تسلیح زنجیره‌های تامین و تنبیه شرکت‌ها و کشورها استفاده کند. این اقدام باعث نگرانی سیاستگذاران آمریکایی شده است که نگران تاثیر آن بر صنایع استراتژیک خود هستند.
کارشناسان معتقدند چین در حال فعالیت در وضعیت «آماده‌باش جنگی» است در حالی که آمریکا همچنان در وضعیت «صلح» قرار دارد. کشورهای اروپایی و آسیای شرقی نیز نگرانند که این سلاح اقتصادی علیه آنها استفاده شود. برخی از آنها در حال شبیه‌سازی سناریوهایی هستند که در آن ورودی‌های حیاتی از سوی چین قطع می‌شوند.
شی جین‌پینگ زنجیره تامین چین را به‌عنوان «سلاح مخفی» خود توصیف کرده است. این ابزار به چین اجازه می‌دهد در صورت اعمال تحریم‌ها، عرضه مواد حیاتی به کشورهای خارجی را به‌طور مصنوعی قطع کند.
تولیدکنندگان کانادایی 10برابر بیشتر از تولیدکنندگان چینی به ورودی‌های تولیدی چین وابسته‌اند. وابستگی مشابهی در کشورهای اتحادیه اروپا نیز دیده می‌شود. چین تقریبا تمام ژرمانیوم و منگنز جهان، سه‌چهارم لیتیوم و گرافیت طبیعی و نیمی از آنتیموان جهان را تولید می‌کند. جایگزین‌های این مواد اغلب گران‌تر یا کم‌کیفیت‌تر هستند.