امیدی که ناامید شد!

احسان کشاورز- عملکرد کلی بازار بورس تابعی از متغیر‌های مهم اقتصادی و سیاسی است. از ریسک‌های بالقوه سیاسی گرفته تا تحولات اجتماعی همه رویداد‌هایی هستند که عملکرد بازار و شرکت‌ها را تحت تاثیر بعضا اندک و گاه شدید قرار می‌دهند. یک خبر خوب عطش بازار برای خرید اوراق مختلف را بالا می‌برد و باعث تغییر جهت جهش نقدینگی به سمت بازار بورس و یک خبر بد منجر به رکود در معاملات می‌شود مثل هفته گذشته که رویداد‌های مختلفی بر بازار اثر گذاشتند، به گونه‌ای که هفته گذشته در نهایت برآیند آن منتهی به کاهش ارزش معاملات شد که البته چندان هم این کاهش ارزش در کل معاملات قابل ‌توجه نبود اما حجم معاملات به نسبت بیشتری از ارزش معاملات افت کرد و باعث شد نخستین عملکرد هفتگی بورس با کاهش همراه باشد. در این گزارش نیم‌نگاهی به بازار و شاخص‌های مهم آن در هفته گذشته می‌اندازیم تا به کم و کیف تغییرات آن نگاه دقیق‌تری داشته باشیم.
معاملات به صورت کلی چه تغییری کرد؟
در هفته منتهی به ۱۰ اردیبهشت، ارزش کل معاملات بورس که در هفته قبل خود ۱۲۲هزار ‌میلیارد تومان بود، با افتی معادل 42/‏0درصد به ۱۲۱هزار ‌میلیارد تومان رسید؛ رقمی که گرچه نشان‌دهنده کاهش تقریبا ‌هزار ‌میلیارد تومانی است اما هنوز بیانگر حفظ دامنه نقدشوندگی بازار در سطحی نسبتا مطلوب به ‌شمار می‌آید. حجم دادوستدها نیز با افت 66/‏5درصدی از ۲۸۹ به ۲۷۲میلیون سهم عقب نشست و این کاهش در حالی رخ داد که همزمان تعداد دفعات معاملات با رشد 1/‏2درصدی به ۱۰۰هزار نوبت صعود کرد و از پویایی جریان سفارش‌ها حکایت داشت. این تغییرات ملایم هنگامی‌ که در کنار کاهش تعداد روزهای کاری هفته قرار می‌گیرد، تصویری از بازار نسبتا متعادل با گردش نقدینگی باثبات و رفتار محتاطانه معامله‌گران ارائه می‌دهد.
شاخص‌ها چه تغییری کردند؟
شاخص‌های مختلف بازار در هفته منتهی به ۱۰اردیبهشت عمدتا بر مدار صعود باقی ماندند و برخی نیز با وجود نوسان‌های روزانه و فشار فروش‌های مقطعی، روند روبه‌رشد خود را پی گرفتند. طی همین بازه پنج‌روزه، شاخص کل با افزایشی معادل 34/‏1درصد نسبت به هفته قبل خود، در رقم ۳میلیون و ۱۷۸هزار و ۶۴۹واحد ایستاد؛ رقمی که به‌وضوح فاصله چندانی با اوج‌های ثبت‌شده سال جاری ندارد. همزمان شاخص کل هم‌وزن که بازتاب‌دهنده سهم شرکت‌های کوچک و متوسط است با رشدی پرشتاب‌تر برابر 13/‏5درصد، رکورد ۹۴۴هزار و ۵۹۷واحدی را به نام خود ثبت کرد و بار دیگر بر تحرک قابل ‌توجه گروه‌های متوسط بازار صحه گذاشت. شاخص ۳۰شرکت بزرگ نیز از ۲۰۳هزار و ۲۰۳واحد به ۲۰۳هزار و ۸۳۶واحد رسید و رشد نسبتا خفیف 31/‏0درصدی را به نمایش گذاشت، در حالی‌ که نماگر قیمت ۵۰شرکت فعال‌تر با افتی 3/0درصدی، هفته را منفی به پایان رساند. تحرک ملایم مجموعه شاخص‌ها- با وجود رشد چشمگیر از ابتدای سال- نمایانگر آن است که مسیر صعود، طبق منطق کلی بازارهای مالی، ایستگاه‌های استراحت متعددی در پیش دارد و هر صعود ممتدی ناگزیر از دوره‌های آرامش یا اصلاح خواهد بود. در همین راستا، شاخص صنعت نیز مانند دیگر نماگرهای کلیدی همچون شاخص بازار اول و بازار دوم که به ‌ترتیب 8/‏1 و 71/‏0درصد افزایش یافتند، با رشد 41/‏1درصدی تا سطح ۳ میلیون و ۹هزار و ۵۶۴واحد بالا رفت و انعکاسی از تداوم تقاضا در صنایع بزرگ و شاخص‌ساز بازار ارائه کرد.
فضای متفاوت بازار اول و دوم سهام
در هفته منتهی به ۱۰اردیبهشت، دو تابلوی اصلی بورس- بازار اول و بازار دوم- عملکردی کاملا ناهمسو داشتند. بازار اول سهام با تداوم موج تقاضا، هفته‌ای افزایشی را ثبت کرد؛ ارزش معاملات این تابلو با رشد 27/‏11درصدی از ۲۸همت به ۳۲همت رسید و حجم دادوستدها نیز همگام با افزایش ۱۷درصدی تعداد دفعات معامله، از ۷۹میلیون سهم به ۸۲میلیون سهم ارتقا یافت. بدین ترتیب بازار اول در مجموع روزهای کاری، تصویری مثبت از تحرک خریداران و گردش مناسب نقدینگی به نمایش گذاشت. در نقطه مقابل، بازار دوم روندی ترکیبی داشت. ارزش معاملات این تابلو گرچه ۱۴درصد افزایش یافت و به حدود ۲۳همت رسید اما حجم معامله‌ها ۱۰درصد افت کرد و در سطح ۷۲میلیون سهم متوقف شد. همزمان تعداد دفعات معاملات بازار دوم با کاهش ۱۲درصدی به 1472644نوبت نزول کرد. تلاقی رشد با افت حجمی نشان می‌دهد که بخش قابل ‌توجهی از نقدینگی وارد معامله‌های ارزشی‌تر ولی کم‌حجم‌تر شده است؛ موضوعی که می‌تواند ناشی از جابه‌جایی سرمایه میان نمادهای خاص یا تمرکز معامله‌گران بر سهام با ارزش اسمی بالاتر باشد. در مجموع، فضای متضاد این دو تابلو تصویری دقیق از گسترش رفتار متفاوت معامله‌گران در هفته اخیر ارائه می‌کند، بدون آنکه الزامی به برداشت نتیجه‌گیری خاص از این روندها باشد.
در بازار بدهی و مشتقه چه گذشت؟
در هفته منتهی به ۱۰اردیبهشت، بازار بدهی روزهای کم‌رونق‌تری را نسبت به دوره‌های پیشین تجربه کرد. ارزش معاملات این بازار از ۲هزار و ۸۲۸میلیارد تومان در هفته قبل، با کاهش حدود ۱۱درصدی، به ۲هزار و ۵۲۸میلیارد تومان عقب نشست؛ رقمی که منعکس‌کننده خروج تقریبی ۳۰۰میلیارد تومان از جریان دادوستد اوراق بدهی با سررسیدهای متنوع است. همزمان حجم معاملات نیز ۱۰درصد کاهش یافت و در سطح ۲۶میلیون برگه متوقف شد؛ افتی که نشان می‌دهد دادوستد اوراق خزانه، مرابحه و سایر ابزارهای مالی اسلامی در تمام روزهای کاری هفته گذشته با سرعتی آهسته‌تر دنبال شده است. بازار مشتقه نیز فضای مشابهی را پشت‌سر گذاشت و در نهایت با نماگری قرمز بسته شد. حجم معاملات این بازار که شامل قراردادهای آتی و اختیار معامله است، در رقم ۱۲۹میلیون قرارداد تقریبا بدون تغییر باقی ماند اما ارزش معاملات ۱۴درصد افت کرد و از ۴هزار و ۷۱۹میلیارد تومان به ۴هزار و ۷۶میلیارد تومان کاهش یافت. به این ترتیب اگرچه تعداد قراردادهای معامله‌شده ثابت ماند اما کاهش میانگین ارزش هر قرارداد به افت کلی ارزش معاملات انجامید و چرخش سرمایه در این بازار را محدود کرد.
افت بازار مشتقه در سایه رشد بازار سرمایه‌گذاری حرفه‌ای
در بازار سرمایه‌گذاری حرفه‌ای، رشد چشمگیری در جریان معاملات مشاهده شد. ارزش دادوستدها با جهش 1/‏135درصدی از ۸۸‌میلیارد تومان ارتفاع تازه‌ای در سال جاری ثبت کرد؛ رقمی که معادل ۲۰۸میلیارد تومان است. به ‌موازات آن، حجم معاملات از ۷۰۳ به 1579میلیون قرارداد بالا رفت و افزایش ۱۲۵درصدی را رقم زد، در حالی که تعداد دفعات معامله با رشد 95/‏57درصدی به 12867نوبت صعود کرد. مجموع ارزش معاملات این بازار از ابتدای سال تاکنون به 44/‏0همت رسیده است. در نقطه مقابل، صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل‌ معامله هفته‌ای کاهشی را پشت‌سر گذاشتند. ارزش معاملات این صندوق‌ها با افت 01/‏9درصدی از 27/‏65همت به 38/‏59همت عقب نشست؛ معادل کاهش 5882 میلیارد تومان در سطح حقیقی. حجم دادوستد یونیت‌ها نیز ۹درصد کم شد و از 28361 به 25676میلیون یونیت رسید. با وجود این افت و حجمی، تعداد دفعات معاملات ۱۸درصد افزایش یافت و به 777729نوبت رسید که نشان‌دهنده جابه‌جایی معاملات به سمت سفارش‌های کوچک‌تر ولی پرتعدادتر است. ارزش تجمیعی معاملات صندوق‌ها در سال جاری تا پایان این هفته به 80/‏261همت بالغ شده است.
صنایع برنده بازار چه گروه‌هایی بودند؟
در هفته منتهی به ۱۰اردیبهشت، تمرکز نقدینگی در بورس کماکان بر چند صنعت بزرگ استوار بود. صدر جدول به بانک‌ها و موسسات اعتباری رسید؛ این گروه با ارزشی نزدیک به ۱۲همت حدود 61/‏21درصد از کل معاملات هفتگی را به خود اختصاص داد. پس از آن، محصولات شیمیایی با 7/‏6همت سهمی برابر 04/‏12درصد ثبت کرد. جایگاه سوم به خودرو و ساخت قطعات تعلق گرفت، دادوستد این صنعت به حدود 3/‏6همت رسید و 35/‏11درصد از معاملات را جذب کرد. چهارمین رتبه از آنِ فرآورده‌های نفتی، کُک و سوخت هسته‌ای بود که با ۶همت معادل 86/‏10درصد کل ارزش هفتگی را تشکیل داد. سرانجام فلزات اساسی با معاملاتی به ارزش 2/‏4همت در جایگاه پنجم ایستاد و 6/‏7درصد از گردش نقدینگی بازار را به نام خود ثبت کرد.
پربازده‌ترین و کم‌بازده‌ترین نمادهای هفته
در هفته منتهی به ۱۰اردیبهشت، جدول برندگان و بازندگان بورس چهره‌ای متفاوت را به نمایش گذاشت. در سمت صعودی بازار، اخابر با بازده 46/‏23درصد در صدر ایستاد و بیشترین سود هفتگی را نصیب سهامداران خود کرد. پس از آن، سصوفی از گروه سیمان، آهک و گچ با رشد 91/‏15درصدی قرار گرفت. جایگاه سوم به شپارس تعلق گرفت که در صنعت شیمیایی 85/‏15درصد بازده به ثبت رساند. چهارمین نماد پربازده دالبر بود که در گروه دارویی 76/‏15درصد رشد هفتگی تجربه کرد. رتبه پنجم این فهرست را شبهرن از صنعت فرآورده‌های نفتی با بازده 62/‏15درصد به خود اختصاص داد.
در سوی دیگر، پنج نمادی که کمترین بازدهی را رقم زدند همگی زیان‌ساز ظاهر شدند. کم‌بازده‌ترین سهم هفته غالبر بود که در گروه غذایی بازدهی 14/‏3درصد منفی ثبت کرد. پس از آن، ومهان با افت 17/‏3درصدی در بخش سرمایه‌گذاری‌ها قرار گرفت. سومین نماد زیان‌دیده، سیسکو از صنعت فلزات اساسی بود که 77/‏3درصد کاهش داشت. جایگاه چهارم به شغدیر اختصاص یافت که در گروه شیمیایی 79/‏3درصد افت کرد. در نهایت، اتکام از گروه بیمه و بازنشستگی با بازده 92/‏3درصد منفی هفته را در قعر فهرست به پایان رساند.