بانک‌ها در جست‌وجوی ثبات مالی

زهرا جعفری، رحیم بنایی قدیم و رسول عبدی*- یکی از مهم‌ترین تغییرات در سیستم‌های اقتصادی جوامع، تمرکز بر کارکردهای ثبات مالی در نظام بانکی کشورهاست که بیش ‌از پیش در سیاستگذاری‌های کلان اقتصادی مورد توجه قرار گرفته است. هدف این مطالعه، ارزیابی معیارهای موثر بر مطلوبیت یکپارچگی ثبات مالی براساس مقایسه الگوریتم‌های فرا ابتکاری در سطح بانک‌های پذیرفته‌ شده در بازار سرمایه است. این مطالعه به لحاظ روش‌شناسی ترکیبی و کاربردی تلقی می‌شود. به این صورت که ابتدا از طریق فرآیند غربالگری محتوایی سیستماتیک، نسبت به شناسایی معیارهای موثر بر مطلوبیت یکپارچگی ثبات مالی جهت ارزیابی بانک‌های پذیرفته‌ شده اقدام می‌شود. سپس با اتکا به دو الگوریتم بهینه‌سازی ازدحام ذرات و گرگ خاکستری و استخراج داده‌های مرتبط با معیارهای شناسایی ‌شده در حدفاصل سال‌های 1397 تا 1401، تلاش می‌شود تا نقطه بهینه مطلوبیت یکپارچگی ثبات مالی بانک‌های پذیرفته ‌شده در بورس اوراق بهادار تهران مشخص شوند. در این فرآیند از طبق بسط معادلات ریاضی هر یک از الگوریتم‌های فرا ابتکاری و کدهای دستوری نرم‌افزار متلب، نسبت به پاسخ به سوال‌های پژوهش اقدام لازم صورت می‌گیرد. نتایج مطالعه نشان داد، هر دو الگوریتم فرا ابتکاری مورد استفاده در این مطالعه، دارای قابلیت لازم برای تعیین مطلوبیت ثبات مالی بانک‌های پذیرفته ‌شده در بورس اوراق بهادار تهران هستند اما براساس ضرایب آزمون ویلکاکسون، الگوریتم گرگ خاکستری نسبت به الگوریتم بهینه‌سازی ازدحام ذرات، از دقت بالاتری برای پیش‌بینی کارکرد معیارهای شناسایی ‌شده در تعیین مطلوبیت ثبات مالی بانک‌های پذیرفته ‌شده برخوردار است. مشخص شد که مهم‌ترین معیار موثر در تقویت تعیین مطلوبیت ثبات مالی بانک‌ها، گردش نقدینگی در الگوریتم گرگ خاکستری است. در واقع ضرایب کسب ‌شده در الگوریتم گرگ خاکستری حکایت از بهینه‌سازی اثربخش‌تر معیارهای موثر در تعیین مطلوبیت مالی نظام بانک‌های کشور دارد و این مساله گویای این تفسیر است که بانک‌ها می‌توانند از این الگوریتم برای برنامه‌ریزی‌های مالی و پوشش نقاط ضعف خود در حفظ منابع حتی در شرایط ریسکی اقتصاد امروز بهره‌مند شوند.
1- هدف اصلی این مطالعه چیست؟
این مطالعه به ارزیابی عواملی که بر پایداری مالی تاثیر می‌گذارند پرداخته و روش‌های الگوریتمی را برای تعیین اهمیت متغیرها در پایداری بانکی مقایسه می‌کند. به‌طور خاص، این پژوهش بررسی می‌کند که چگونه عوامل مختلف بر مطلوبیت پایداری مالی در بانک‌های
پذیرفته ‌شده در بورس اوراق بهادار تهران تاثیر می‌گذارند.
2- کدام الگوریتم‌ها برای ارزیابی پایداری مالی استفاده شده‌اند و کدام‌یک دقیق‌تر است؟
دو الگوریتم بهینه‌سازی ازدحام ذرات (PSO) و بهینه‌سازی گرگ خاکستری (GWO) در این مطالعه استفاده شده‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهد که الگوریتم گرگ خاکستری (GWO) در پیش‌بینی مطلوبیت پایداری مالی دقت بالاتری نسبت به PSO دارد.
3- براساس این مطالعه، مهم‌ترین عامل در بهبود پایداری مالی بانک‌ها چیست؟
جریان نقدی (Cash Flow) مهم‌ترین عامل در بهبود پایداری مالی بانک‌ها شناخته شده است، به‌ویژه هنگامی که از الگوریتم گرگ خاکستری (GWO) برای تحلیل داده‌ها استفاده شود.
4- چرا جریان نقدی برای پایداری مالی این‌قدر مهم است؟
جریان نقدی بالا نشان می‌دهد که بانک توانایی بیشتری برای تامین تعهدات مالی جاری خود دارد و کمتر به تامین مالی خارجی وابسته است. این موضوع باعث کاهش ریسک مالی و افزایش ارزش بانک در بازار می‌شود.
5- اهمیت این مطالعه در چارچوب دستورالعمل‌های کمیته بال (Basel Committee) چیست؟
این پژوهش با تاکید کمیته بال بر کفایت سرمایه و مدیریت ریسک همسو بوده و به‌عنوان یک مبنای راهبردی برای تقویت سیستم مالی بانک‌ها عمل می‌کند. کمیته بال بر اهمیت مدیریت سرمایه و کنترل ریسک در جهت حفظ ثبات مالی بانک‌ها تاکید دارد.
6- فرآیند غربالگری محتوا (Content Screening) چیست و چگونه در این مطالعه استفاده شده است؟
در این مطالعه از یک فرآیند غربالگری محتوایی سیستماتیک استفاده شده است تا تحقیقات پیشین بررسی شوند و مهم‌ترین ویژگی‌های یک مطالعه دقیق شناسایی شود. محققان مجموعه‌ای از مطالعات را مورد بررسی قرار داده و آنهایی که استانداردهای دقیق‌تری داشتند انتخاب کرده‌اند. این روش به شناسایی مهم‌ترین شاخص‌های مورد استفاده در تحقیقات گذشته و پیاده‌سازی آنها در این مطالعه کمک کرده است.
7- این مطالعه چه پیامدهای عملی برای بانک‌ها و نهادهای نظارتی در ایران دارد؟
– این پژوهش به کارکنان بانک‌ها کمک می‌کند تا ریسک‌های کلیدی را شناسایی کرده و از آنها اجتناب کنند.
– به بهبود عملکرد بانک‌ها در ایران، افزایش امنیت مالی و رشد پایدار در آینده کمک می‌کند.
– بانک‌ها و نهادهای نظارتی می‌توانند از یافته‌های این مطالعه برای تدوین سیاست‌های مدیریت ریسک و سرمایه‌گذاری استفاده کنند.
8- چگونه این مطالعه محدودیت‌های تحقیقات قبلی درباره پایداری مالی بانک‌ها را برطرف می‌کند؟
برخلاف مطالعات قبلی که عمدتا بر تحلیل‌های رگرسیونی و اقتصادسنجی متکی بودند، این مطالعه از الگوریتم‌های فرا ابتکاری برای ارزیابی عوامل پایداری مالی استفاده می‌کند. این رویکرد موجب ارائه یک ارزیابی جامع‌تر شده و به شناسایی عوامل حیاتی در رشد و ثبات بانک‌ها کمک می‌کند.
* این مطلب از مقاله‌ای با عنوان «ارزیابی معیارهای موثر بر مطلوبیت یکپارچگی ثبات مالی براساس مقایسه الگوریتم‌های فرا ابتکاری» استخراج شده است