قتل نخستین رییس مجلس ایران

مرتضی قلی‌خان صنیع‌الدوله رییس نخستین دوره مجلس شورای ملی در بهمن‌ماه ۱۲۸۹ (سوم فوریه ۱۹۱۱ ) در تهران- چهار‌راه مخبرالدوله- هدف گلوله دو قفقازی تبعه روسیه قرار گرفت و کشته شد. این دو قفقازی پس از ارتکاب قتل دستگیر شده بودند که سفارت روسیه در تهران استرداد آندو را طبق قراردادهای دوجانبه (تحمیلی به دولت قاجارها) از وزارت امور خارجه ایران خواستار شد و وزارت امورخارجه دو قاتل را تحویل گرفت و به سفارت روسیه تسلیم کرد!‌ مخبرالسلطنه (برادر مرتضی قلی خان) انگیزه و چگونگی قتل را در کتابی که برنگاشته شرح داده است. مرتضی قلی خان تحصیلکرده آلمان و مسلط به زبان‌های آلمان و فرانسه، قبلا وزیر دارایی بود. وی منتخب اعیان تهران برای نمایندگی مجلس بود که به ریاست آن نیز انتخاب شده بود. در آن زمان انتخاب نمایندگان برحسب طبقات جامعه بود و اعیان هم یک طبقه به حساب می‌آمدند که مرتضی قلی خان نماینده آنان در مجلس بود. مرتضی قلی خان پسر علی قلی خان مخبرالدوله بود. استرداد دو قاتل مرتضی قلی خان اوج ضعف دولت قاجارها را نشان می‌دهد که مردم پس از اطلاع از آن متاثر شده بودند ولی نیروی نظامی نبود که از آن بخواهند ایستادگی کند. در آن زمان انگلستان و روسیه در ایران نیروی مسلح داشتند. این دو دولت طبق موافقتنامه سن‌پترزبورگ (به امضای همین دو دولت) خودرا مجاز به هر اقدامی در ایران می‌دانستند.