حمله به «بیت مشحوت»

داستان، حکایت جیرفت نیست. می‌گفتند جیرفت را آب برداشته و اشیای تاریخی در سطح زمین بالا آمده‌اند اما اینجا یعنی چند محوطه تاریخی در شوش باستان که هنوز داستان ثبت جهانی‌اش از ذهن‌ها پاک نشده را نه باران زده و نه سیلی آمده بلکه حفاران غیرقانونی با کلنگ‌هایشان قالب پنیرهای سوییسی را بزرگ‌تر از حد معمولش در دل این محوطه تاریخی درست کرده‌اند!
خبرها و هشدارها کم نیستند. از چند سال گذشته تا امروز که همه دلنگرانی‌هایشان را از وضعیت «بیت مشحوت»، «مَگَرنات» و «تپه سیاه» در شوش باستان مطرح می‌کنند، تا سرانجام پیش پای آخرین قاچاقچیان عتیقه در چند هفته گذشته، میراث فرهنگی هم فرصتی کرد سری به این محوطه‌های تاریخی بزند و تازه با عمق فاجعه در محوطه‌های باستانی شوش آشنا شود.
آن‌طور که مردم محلی می‌گویند سال‌هاست حفاران آثار تاریخی کلنگ به دست، حتی در روز روشن به این روستاهای قدیمی رفت‌وآمد دارند اما حتماً از ترس جان جرات اعتراض به این رفتار با تاریخ منطقه‌شان را نداشته و ندارند. هر چند فعالان میراثی استان خوزستان بارها و بارها این وضعیت را رسانه‌ای کرده‌اند ولی به نظر می‌رسد صدایشان تازه به گوش میراثی‌ها رسیده است.
مراقب باشید داخل چاله‌های حفاری نیفتید
علی درویشی فعال میراث فرهنگی شوش یکی از فعالان استان خوزستان است که بارها تلاش کرده وضعیت نابسامان محوطه‌های تاریخی این منطقه را به گوش متولیان میراثی برساند.
او می‌گوید: محوطه‌های تاریخی «بیت مشحوت»، «مَگَرنات» و «تپه سیاه» فقط سه محوطه تاریخی شوش هستند که در طول سال‌های گذشته به دلایل مختلف تخریب شده‌اند؛ دلایلی که مهم‌ترین آنها کمبود نیروی یگان حفاظت و ثبت ملی نبودن این محوطه‌هاست.
وی با بیان اینکه پروسه ثبت ملی کردن «بیت مشحوت» حدود سال ۱۳۸۹ توسط یکی از مدیران سابق میراث فرهنگی شوش در دستور کار قرار می‌گیرد اما به دلایل نامعلوم پرونده ثبت ملی آن متوقف می‌شود، ادامه می‌دهد: در آن زمان حتی «بیت مشحوت» را به طور کامل بررسی می‌کنند تا پرونده ثبت ملی‌اش تهیه شود اما ناگهان همه چیز متوقف شد و به همین دلیل علاوه بر اینکه ثبت ملی نشد، هیچ حریمی نیز برای آن تعیین نشد.
به گفته او محوطه مگرنات (بنایی شبیه به مسجد که تخریب شد) را در فهرست آثار ملی ثبت کردند اما متاسفانه عرصه و حریم آن تعیین نشد، به همین دلیل میراث فرهنگی در چند سال گذشته که برای تخریب‌ها شکایت کرده بود، نتوانست رای دادگاه را به نفع خود برگرداند.
درویشی با بیان اینکه به همین دلیل از یک سو برخی از کشاورزان به مرور تپه‌های بیت‌مشحوت و مگرنات را تخریب کرده و به زمین‌های کشاورزی خود اضافه می‌کنند و از سوی دیگر حفاران غیرمجاز با حفاری‌های متعدد تخریب‌های وحشتناکی را برای این محوطه‌ها رقم زده‌اند، تصاویر این تخریب‌ها از سال‌های گذشته تا امروز همچنان دست به دست می‌چرخد.
این فعال میراث فرهنگی شوش برخی صحبت‌ها مبنی بر سوءاستفاده از تعطیلی‌های پیش آمده برای جلوگیری از انتقال ویروس کرونا را بهانه‌ای بیش نمی‌داند و می‌گوید:‌ دست‌کم چند سال است که هشدارها از وضعیت این منطقه به طور دائم داده می‌شوند، حتی در آخرین هشدارها در ماه‌های آبان و آذر سال گذشته برخی فعالان میراثی بار دیگر این هشدارها را دادند و درخواست توجه داشتند اما هیچ توجهی نشد.
وی با بیان اینکه، آثار به دست آمده از دو محوطه «مگرنات» و «بیت مشحوت» که متعلق به دوره اسلامی و سلجوقیان بوده‌اند، به بررسی‌های «مک آدامز» در این محوطه در گذشته اشاره می‌کند و می‌گوید: متاسفانه نتوانستیم حتی یک خط از نتایج مطالعات و کاوش‌های او در این منطقه به دست آوریم.
شکایت‌های بی‌نتیجه میراث به دلیل نداشتن عرصه و حریم در محوطه
وی با اشاره به تخریب‌هایی که از حدود پنج سال قبل در محوطه باستانی «کاظم حَمَد الخان» آغاز شده، می‌افزاید: آن منطقه حدود ۲۰۰ هکتار محوطه باستانی را دربر داشت که به حال خود رها شده بود و گودال‌های حفاری شده در آن چنان عمیق شده‌اند که باید مراقب باشید در چاله‌ها نیفتید. از زمان شروع حفاری‌ها چند بار منطقه را از نزدیک دیدم و هر قدر هشدار دادیم، هیچ تاثیری نداشته و متاسفانه حتی هنوز تخریب‌ها در این منطقه نیز ادامه دارد.او با اشاره به اینکه در روستای داوودآباد به سمت جاده اندیمشک نیز ساخت‌وسازهایی توسط مردم انجام شده، اضافه می‌کند: شکایت میراث فرهنگی در این زمینه نیز به دلیل ثبت ملی نبودن محوطه بی‌جواب و بی‌نتیجه مانده است. هر چند تاکنون در این محوطه هیچ مطالعه باستان‌شناسی انجام نشده، اما آثار به دست آمده مانند سفال و تابوت‌های شکسته، متعلق به اواخر دوره ساسانی و اوایل دوره اسلامی بودند.
شوش و همه متعلقاتش را با سه نیروی یگان محافظت می‌کنند!
این فعال میراث فرهنگی نبود بودجه و نیروی کافی برای گشت‌زنی نیروی یگان حفاظت در منطقه شوش را دو عامل عمده و مهم وضعیت امروزی این منطقه می‌داند و ادامه می‌دهد: محوطه ۴۰۰ هکتاری شوش با سه نفر نیروی یگان حفاظت گشت‌زنی می‌شود، در حالی که این تعداد نیرو در این محوطه کافی نیست.
از سوی دیگر علاوه بر نیروهای یگان حفاظت شوش باید در کنار گشت‌زنی‌های دائم در شوش، دو محوطه جهانی چغازنبیل و شوش را نیز زیر ذره‌بین داشته باشند.
درویشی با تاکید بر اینکه قطعاً امکان حراست به صورت کامل و یکپارچه در این محوطه و در این شرایط وجود ندارد، بیان می‌کند: از سوی دیگر غرب ایوان کرخه و تپه‌های محدوده روستای «رداده» میز در طول این سال‌ها به طور کامل تخریب شده‌اند و دست‌مان به هیچ جا بند نیست، تلاش کردیم در این مدت دست‌کم با مصاحبه میراث فرهنگی را متوجه وضعیت این محوطه‌ها کنیم، اما متاسفانه بدون فایده بوده است.
از پرداخت تنخواه بنزین هم
سر باز زدند
او حتی شرایط این محوطه باستانی را تا آنجا نامناسب می‌داند که پایگاه میراث فرهنگی از پرداخت تنخواه بنزین نیز سر باز زدند و ادامه می‌دهد: قرار بود ماهی ۵۰۰ هزار تومان برای هزینه‌های بنزین به یگان حفاظت پرداخت کنند که فقط یکی دو ماه این کار انجام شد، اما دیگر هیچ هزینه‌ای پرداخت نشد.
به گفته درویشی، بعد از مدتی با در اختیار قرار دادن یک ماشین پیکاپ که مصرف زیادی در بنزین دارد، کشاورزان به راحتی و به مرور محوطه‌های تاریخی را تخریب می‌کنند تا به مساحت زمین‌های خود اضافه کنند.