جای خالی صنایع‌دستی

قبل از شروع رویدادهایی مانند جام‌جهانی ده‌ها کارگروه و شورا برای ساماندهی حضور نماینده‌های ایرانی تشکیل می‌شود. ده‌ها ساعت جلسه و بحث و همایش و سخنرانی. اغلب در خلال برگزاری این همایش‌ها بودجه‌های ریز و درشتی هم گرفته می‌شود و کسی از رقم دقیق‌شان اطلاع پیدا نمی‌کند. خلاصه حرف تمام این سخنرانی‌ها هم شناساندن تاریخ و فرهنگ ایران است؛ ایرانی که این روزها باز هم نامش با تحریم و مسایل هسته‌ای گره خورده است.
اما آنچه پس از ماه‌ها جلسه و حرف و سخنرانی به دست می‌آید هیچ است. نمونه این اتفاق شورای راهبردی جام‌جهانی ۲۰۱۸ روسیه است. طبق صحبت‌هایی که در خلال جلسات این شورا شده بود قرار بود در خلال جام‌جهانی روسیه برنامه‌های متنوعی اجرا شود؛ برنامه‌هایی که هیچ‌کدام اجرایی نشد.
چند ماه بعد لیلا اژدری سرپرست پیشین دفتر بازاریابی و تبلیغات گردشگری‌ که به نمایندگی از معاونت گردشگری در شورای راهبردی جام‌جهانی ویژه روسیه شرکت می‌کرد، از برنامه‌ریزی‌های سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری برای حضوری متفاوت و در نظر گرفتن بودجه‌ای برای تبلیغ و معرفی ایران در فرصت جام‌جهانی خبر داده و گفته بود: جام‌جهانی یک فرصت ویژه برای معرفی ایران است. رویکرد سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری نیز استفاده از این ظرفیت است. برای همین ما از آژانس‌های گردشگری می‌خواهیم علاوه‌بر اینکه هواداران تیم‌های فوتبال را برای تماشای مسابقات جام‌جهانی به روسیه می‌برند، مبلغ ایران هم باشند.
هرچند آن موقع این مقام مسوول در معاونت گردشگری از رقم بودجه تبلیغاتی جام‌جهانی سخن نگفته بود، اما اظهار کرده بود که اقلام تبلیغاتی و پکیج‌ها از طریق سازمان در اختیار آژانس‌هایی که تور جام‌جهانی را اجرا می‌کنند، قرار می‌گیرد تا علاوه‌بر کسب و کار خود، برای جذب گردشگر هم تلاش کنند.
اژدری حتی گفته بود برای تبلیغات محیطی برنامه‌هایی دارند که بعد از تحلیل هزینه‌ها جزییات آن مشخص خواهد شد.
تصمیم شورای راهبردی جام‌جهانی روسیه بر این بود که با همراهی وزارت امور خارجه و سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، هواداران تیم ملی و مسافران جام ۲۰۱۸ را ساماندهی کند و همراه با آن، ‌ معاونت صنایع‌دستی ترتیب برگزاری چند نمایشگاه صنایع‌دستی در شهرهای محل برگزاری مسابقات ایران را بدهد و بقیه اعضا‌ هم رویدادهای فرهنگی دیگری را برگزار کنند که نتیجه همه آن جلسات و تصمیم‌ها، به یک کاروان موسیقی ختم شد
پول نداشتیم
محمد محب‌خدایی‌ معاون گردشگری‌ درباره علت رها شدن برنامه‌هایی که یک‌سال برای آنها در شورای راهبردی جام‌جهانی روسیه جلسه گذاشته بودند، درحالی که حرف از اختصاص بودجه‌ای تبلیغاتی برای معرفی ایران در حاشیه این جام بود، گفت: در جام‌جهانی همه روی یک موضوع متمرکزند. درست است که جماعتی در آن کشور برای حضور در رویدادی جهانی جمع شده‌اند و می‌توان از این فرصت برای تبلیغ ایران استفاده کرد‌ اما هزینه تبلیغات خیلی بالا بود. هرچند که ما برای ورود به جریان تبلیغاتی در جام‌جهانی تا حدی پیش رفتیم‌ ولی با توجه به شرایط کشور نمی‌توانستیم این حجم هزینه را انجام دهیم.
او همچنین معتقد است‌ پیروزی ایران مقابل مراکش تبلیغ خوبی برای ایران بود‌ چون اسم کشور را حسابی مطرح کرد.
محب‌خدایی که تاکید دارد در رویدادی چون جام‌جهانی، سازمان‌ها نباید به جای هم عمل کنند و فقط باید فصل مشترک برای همکاری‌ها به درستی تعریف شود، گفت: باید توجه کنیم ما در خیلی از بخش‌ها با بسیاری از سازمان‌ها، وزارتخانه‌ها و نهادها فصل مشترک داریم و منطقی نیست که به جای هم عمل کنیم، خیلی هنر کنیم شرایط فصل مشترک را خوب تعریف کنیم.
معاون گردشگری اضافه کرد: فدراسیون فوتبال وظایف مشخصی دارد، مثل ما که قرار بود ۷۷ آژانس گردشگری را به عنوان منتخب برگزاری تورهای جام‌جهانی روسیه به فدراسیون فوتبال معرفی کنیم. اگر کسی خارج از این سیستم خدمات بگیرد و مشکلی پیش آید، سازمان وظیفه دارد رسیدگی کند، ولی این به اندازه‌ای که برای گروه معرفی شده به فدراسیون مسوولیت تعریف شده، نخواهد بود.
محب‌خدایی همچنین یادآور شد فدراسیون درباره بلیت‌ بازی‌ها قوانین خود را دارد و نمی‌تواند از آن تخطی کند و سازمان ما هم نمی‌تواند وارد حیطه وظایف آن در این موضوع شود.
اگرچه بهانه اصلی برای توجیه این غیبت و رها کردن امور تبلیغاتی، صرفا بودجه اندک سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری بوده که در حالت عادی هم کفاف هیچ فعالیت تبلیغاتی را نمی‌دهد اما از همان جام ۲۰۰۶ آلمان درباره اشتباه‌های تبلیغاتی و انحراف در هزینه‌های رویدادهایی مثل جام‌جهانی و سلیقه مخاطبان حاضر در آن که تبلیغاتی همسنگ با طیف خودش را می‌طلبد، پژوهش‌ها شده بود و انتظار می‌رفت برای تکرار آن، دیگر آن مسیر طی نشود.
واضح است مخاطب حاضر در جام‌جهانی اهل بروشورهای چاپی که عاقبت‌شان کف خیابان است و کنسرت‌های اتوکشیده که در سالن‌های دربسته برگزار می‌شود و نمایشگاه‌های صنایع‌دستی که همیشه طرفدارانی خاص داشته‌اند، نیست و بهترین شیوه برای پاک‌سازی ذهن‌ها و معرفی کشوری که شاید حتی یک‌بار هم نامش را نشنیده باشند یا زبان و جغرافیای آن را با کشورهای عربی اشتباه بگیرند، راه انداختن کارناوال‌های موسیقی خیابانی با سازهای محلی ایرانی است. کاری که کم طرفدار در خارج از کشور ندارد و پذیرایی با خوراک و نوشیدنی ایرانی است که در هر رویداد جهانی، آزمون پس داده یا حتی تبلیغ جاذبه‌های گردشگری ایران در مترو و خیابان‌های شهر است که با وجود آگاهی قبلی مسوولان از هزینه تبلیغات آن.‌ اما ظاهرا حساب‌های سرانگشتی و تخمینی به حد کفایت نبوده که در نهایت به حذف ایده تبلیغ محیطی منجر شده است و تمام بار تبلیغاتی این رویداد جهانی که مسوولان وعده آن را داده بودند، به دوش هوادارانی افتاده که تا روسیه خود را رسانده‌اند اما حتی برای داشتن یک لباس تبلیغاتی تیم ملی هم باید هزینه کنند. تی‌شرت‌هایی که فدراسیون فوتبال آن را در قالب اهدای بسته حمایتی به هواداران ایرانی وعده داده بود ‌ اما در فن‌شاپ‌های روسیه به فروش گذاشته و بعد هم کمیاب شد.