انسداد تحریم های آمریکا در دستور کار

گروه سیاسی- دستگاه دیپلماسی ایران درست بعد از خروج آمریکا از برجام تلاش خود را برای حفظ اعضای باقی مانده این توافق آغاز کرد. یک هفته گفت‌وگو و رایزنی با کشورهای مذاکره‌کننده در این توافق از جمله چین، روسیه، انگلیس، آلمان و فرانسه در نهایت منجر به حصول اتفاقی نظری شد که در آن اروپایی‌ها تصمیم گرفتند برای حفظ برجام و البته بیشتر منفعت اقتصادی خود بر حضور در برجام پافشاری کنند. آنها برای رسیدن به این هدف سازوکارهایی را برای جلوگیری از به کار افتادن تحریم‌های آمریکا پیشنهاد کردند. اروپایی‌ها از زمان روی کارآمدن دونالد ترامپ رییس‌جمهور آمریکا و تصمیمات او در عرصه بین‌الملل بیش از گذشته متوجه عدم استقلال خودشان در جهان شده‌اند و بیش از آنکه به دنبال حفظ برجام باشند به دنبال حفظ حیثیت از دست رفته خود هستند. از این رو در نشست بروکسل که با حضور ایران و سه کشور اروپایی و مسوول سیاست‌خارجی اروپا برگزار شد آنها درباره بسته پیشنهادی خود برای فشار به آمریکا برای ممانعت از به جریان افتادن تحریم‌ها علیه ایران رایزنی کردند. در نهایت اروپایی‌ها روز چهارشنبه در نشستی که با حضور ۲۸ کشور از این قاره در صوفیه بلغارستان برگزار شد تلاش کردند تا در این باره به نتیجه برسند. آنها پس از این نشست اعلام کردند با وجود کنار رفتن آمریکا از برجام تا زمانی که ایران به این توافق احترام بگذارد آنها نیز برای حفظ توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ میلادی تلاش می‌کنند. برهمین اساس ژان کلود یونکر، رییس‌کمیسیون اروپا درجریان نشست سران این اتحادیه اعلام کرد که بررسی نحوه انسداد تحریم‌های آمریکا علیه ایران را از روز جمعه آغاز می‌کند. به گفته وی اتحادیه اروپا آماده است تا مذاکرات خود را با ایالات ‌متحده آغاز کند مشروط بر آنکه آمریکا مسوولیت معافیت دائمی از تعرفه‌های آلومینیوم و فولاد را برعهده بگیرد. در همین راستا کمیسیون اروپا اعلام کرده که از روز جمعه به دنبال فعال کردن قانونی است که شرکت‌های اروپایی را در برابر تحریم‌های آمریکا علیه ایران محافظت کند. همچنین این کمیسیون هیچ دادگاهی که مجازات‌های آمریکا را تحمیل کند به رسمیت نمی‌شناسد. یونکر در این باره گفت: ما به عنوان کمیسیون اروپا وظیفه داریم که از شرکت‌های اروپایی حمایت کنیم. اکنون ما باید اقدام کنیم و به همین دلیل باید «انسداد قانونی» را که از سال ۱۹۹۶ مسکوت مانده بود، فعال کنیم. ما این کار را از دیروز ساعت ۱۰:۳۰ صبح انجام دادیم. وی همچنین افزود: ما تصمیم گرفتیم که به بانک سرمایه‌گذاری اروپا این امکان را بدهیم تا به تسهیل سرمایه‌گذاری شرکت‌های اروپایی در ایران کمک کند. کمیسیون اروپا نیز همکاری خود با ایران را ادامه خواهد داد.با وجود این اقدام اروپایی‌ و تلاش برای حفظ برجام اما آنها هنوز هم درباره موفقیت‌آمیز بودن این اقدام تردید دارند چرا که شرکت‌های اقتصادی بزرگ و شرکت‌های چند‌ملیتی در دنیا تصمیمات خود را براساس سیاست جهانی تعیین می‌کنند و آمریکا به عنوان بزرگترین کشور اقتصادی دنیا تصمیم‌سازی مهم‌تر از اتحادیه اروپاست و شرکت‌های اقتصادی نیز از اقتصادهای بزرگ تبعیت می‌کنند. این مساله‌ای است که مقامات کشورمان هم درباره آن اذعان داند همانطور که محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان پس از گفت‌وگو با اروپایی‌ها اعلام کرد نمی‌توان درباره روابط بین اروپا و آمریکا و برهم خوردن آن خیال‌بافی کنیم.
در ادامه امانوئل ماکرون رییس‌جمهور فرانسه نیز در همین نشست هرگونه جنگ تجاری با آمریکا را به دلیل خروج این کشور از توافق هسته‌ای با ایران غیرمحتمل دانست. ماکرون تاکید کرد که اتحادیه اروپا باید از شرکت‌های اروپایی که وارد همکاری‌های تجاری با ایران شده‌اند در قبال تحریم‌های آمریکا محافظت کند. او گفت: هنگامی که چالش‌هایی ثبات جهان را تهدید کند، تنها راه‌حل تقویت توان خود و یک صدا شدن برای پاسخ دادن به آن است. حاکمیت اروپا حامی ثبات بین‌المللی است. با این حال وی در سخنانش اذعان کرد شرکت‌هایی که خواهان تجارت با ایران یا سرمایه‌گذاری هستند به ویژه شرکت‌های چندملیتی که روابط تجاری نزدیک با آمریکا دارند وضعیت مناسبی نخواهند داشت. وی تصریح کرد: ما نمی‌خواهیم یک جنگ تجاری استراتژیک علیه آمریکا بر سر ایران راه بیندازیم. ما نمی‌خواهیم برای مقابله با واشنگتن شرکت‌های آمریکایی را تحریم کنیم، این کار عاقلانه نیست. ماکرون در واکنش به اطلاعیه شرکت توتال فرانسه مبنی بر اینکه ممکن است پس از اعمال تحریم‌های آمریکا همکاری‌هایش را با ایران متوقف کند، گفت: رییس‌جمهور فرانسه مدیر توتال نیست، اولویت من تجارت در ایران نیست، اولویت من ژئوپلیتیک، پرهیز از تنش و تلاش برای گشایش اقتصاد و جامعه ایران است.آنگلا مرکل صدراعظم آلمان نیز تصریح کرد که همه کشورهای عضو اتحادیه اروپا بر ادامه توافق هسته‌ای با ایران تاکید دارند. وی با بیان اینکه باید درباره جبران خسارت احتمالی شرکت‌های طرف قرارداد با ایران محتاط بود، افزود: ما احتمالا می‌توانیم به شرکت‌های کوچک و متوسط کمک‌های ویژه‌ای ‌کنیم. این موضوع در حال بررسی است. صدراعظم آلمان با این حال گفت: برای جبران خسارت همه شرکت‌ها، فکر می‌کنم نمی‌توانیم و نباید توهم ایجاد کنیم.
پتر آلتمایر، وزیر اقتصاد آلمان نیز در یک برنامه تلویزیونی در شبکه ZDF آلمان گفت که اتحادیه باید به دقت این موضوع را بررسی کند که آیا اهداف اجرای این قانون محقق می‌شود با خیر و شرکت‌های آلمانی تا چه حد آسیب می‌بینند. در مقابل آمریکا هم بیکار ننشسته و برای آنکه بتواند اقدامات خود علیه ایران را ادامه دهد از تشکیل یک ائتلاف علیه کشورمان خبر داده است. هدر ناوئرت سخنگوی وزارت خارجه آمریکا طی مصاحبه مطبوعاتی اعلام کرد که کشورش قصد دارد به همراهی بسیاری از کشورهای جهان برای نظارت و کنترل واقع‌بینانه‌‌ رفتارهای ایران یک ائتلاف تشکیل دهد. وی در ادامه گفته که این ائتلاف بر تمامی فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده ایران که تهدیدی برای منطقه و جهان است، نظارت خواهد کرد. ناوئرت در ادامه توضیح داد که این ائتلاف ضد ایران نیست و بین مردم ایران و رژیم جمهوری اسلامی فرق قائل است و این ائتلاف دشمن رژیم است نه مردم ایران. سخنگوی وزارت خارجه آمریکا همچنین خاطرنشان کرد که واشنگتن برای تشکیل این ائتلاف سخت کوشش می‌کند و قرار است جزییات برنامه آن به زودی توسط مایک پمپئو، وزیر خارجه این کشور اعلام شود. پمپئو قرار است روز دوشنبه هفته جاری جزییات برنامه این ائتلاف را در یک سخنرانی شرح دهد.
در این شرایط به درستی نمی‌توان پیش‌بینی کرد سازوکار اروپایی‌ها برای جلوگیری از تحریم‌های آمریکا تا چه میزان موثر عمل می‌کند چرا که تاکنون چندین شرکت بزرگ از جمله توتال، فولاد دنیلی ایتالیا و شرکت کشتیرانی مولر- مرسک پس از اعلام تصمیم ترامپ و بازگشت دوباره تحریم‌ها از توقف فعالیت‌های خود در ایران خبر داده‌اند.